Kain Pelikat – Asal Usul, Cara Pakai & Kegunaan

Kain pelikat bukanlah sesuatu yang asing lagi dalam kalangan masyarakat di Malaysia terutamanya kaum Melayu.

Ia bukan sahaja menjadi salah satu elemen penting dalam pakaian harian, malah ia juga dikenali sebagai simbol tradisional yang telah diwarisi turun-temurun. 

Dengan gaya dan kegunaannya yang fleksibel, kain pelikat sering menjadi pilihan tidak kira sama ada orang tua ataupun anak muda.

Berikut dikongsikan info lebih lanjut mengenainya.

BACA JUGA: Kain Songket – Asal Usul, Kegunaan dan Teknik Jagaan

Apa Itu Kain Pelikat?

Kain pelikat adalah sejenis kain yang biasanya dipakai oleh kaum lelaki di Malaysia dan beberapa negara Asia Tenggara lain.

Pada asalnya, pelikat lebih dikenali dengan nama “sarong” atau “lungi” di negara-negara seperti India dan Indonesia.

Ia merupakan sepotong kain segiempat tidak tepat yang dijahit dan dicantumkan hujungnya untuk menjadi bentuk tiub agar mudah dipakai.

Ia akan dililitkan di sekitar pinggang kemudian diketatkan dengan gulungan, diselitkan lalu membiarkannya jatuh ke bawah hingga ke paras buku lali. 

Kain pelikat boleh diperbuat daripada pelbagai jenis fabrik seperti kapas, satin, atau kain yang lebih berat seperti songket.

Biasanya ia mempunyai corak kotak-kotak atau jalur-jalur. Namun sekarang, anda boleh menjumpai bermacam jenis dan corak pelikat di pasaran. 

Asal Usul

Penggunaan kain pelikat sudah diamalkan sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka lagi. Ia dikatakan berasal dari kebudayaan India yang diadaptasi oleh masyarakat Melayu. 

Nama “pelikat” itu sendiri dipercayai berasal dari perkataan “Palaiyakat” atau “Palayakadu”, merujuk kepada sebuah petempatan di Tamil Nadu, India, yang terkenal dengan pedagang-pedagang tekstilnya.

Pedagang-pedagang ini membawa kain sarung ke Tanah Melayu sekitar abad ke-7 Masihi, yang kemudiannya berkembang menjadi pelikat yang kita kenali hari ini. 

Jenis-jenis Serta Perbezaannya

Pada asalnya, terdapat 2 jenis pelikat yang di jual di pasaran, iaitu pelikat berjahit atau tanpa jahit. Kain pelikat tanpa jahit ini lebih di kenali sebagai pelikat lepas.

Kain pelikat jenis lepas ini selalunya di gunakan sebagai kain basahan oleh orang yang sedang mengerjakan haji pada masa dahulu, ini adalah kerana ketika di dalam keadaan ihram tidak boleh memakai kain berjahit). Tetapi pada zaman sekarang, pelikat jenis lepas ni sudah jarang di dapati.

Kini, anda boleh menjumpai beberapa jenis pelikat yang berbeza berdasarkan material dan coraknya. Setiap jenis pelikat mempunyai ciri khas tersendiri yang menjadikannya sesuai untuk pelbagai situa

Berikut adalah beberapa jenis kain pelikat yang popular:

1. Kain Pelikat Biasa

Ini adalah jenis pelikat yang paling asas dan sering digunakan dalam kehidupan harian. Ia diperbuat daripada bahan kapas yang ringan dan selesa. Pelikat biasa sesuai untuk cuaca panas kerana ia tidak terlalu tebal dan mudah untuk dibawa ke mana-mana.

2. Kain Pelikat Songket

Songket adalah kain tradisional yang dihiasi dengan benang emas atau perak. Pelikat songket biasanya digunakan dalam majlis rasmi seperti perkahwinan atau acara kebudayaan. Kain ini lebih berat dan memerlukan penjagaan yang lebih rapi kerana kehalusan tenunannya.

3. Kain Pelikat Satin

Pelikat satin memberikan kesan berkilat dan elegan. Ia lebih sesuai digunakan untuk acara malam atau semasa perayaan kerana coraknya yang menarik dan berseri-seri. Selain itu, satin juga memberikan rasa sejuk dan nyaman apabila dipakai.

4. Kain Pelikat Batik

Kain pelikat batik pula diperbuat daripada kain dengan corak batik yang khas. Batik mempunyai sejarah panjang dalam budaya Melayu dan Indonesia, di mana setiap corak mempunyai makna tersendiri. Pelikat batik sering digunakan dalam acara formal atau semasa menghadiri jemputan rasmi.

Cara Memakai Kain Pelikat

Memakai pelikat mungkin kelihatan mudah, tetapi ada beberapa teknik yang boleh membantu anda memakainya dengan lebih kemas dan selesa.

Berikut adalah cara asas dan beberapa variasi pemakaian kain pelikat:

1. Cara Tradisional – Lipatan Biasa

Cara ini paling lazim digunakan, terutama oleh lelaki:

1. Sediakan Kain Pelikat: Pegang pelikat dalam keadaan melintang dan buka sepenuhnya. Bahagian hujung kain dengan lipatan corak biasanya diletakkan di bahagian luar.
2. Masukkan Kain ke Badan: Letakkan pelikat di pinggang, dan lilitkan kain di sekeliling pinggul sehingga kedua-dua hujung kain bertemu.
3. Buat Lipatan di Bahagian Depan: Pegang kain di bahagian hadapan dengan kedua-dua tangan, dan buat beberapa lipatan kecil ke dalam sehingga kain terasa ketat di pinggang.
4. Selitkan Hujung Kain: Masukkan hujung kain ke bahagian pinggang yang dilipat tadi untuk memastikan ia tidak mudah terlerai.

2. Cara Lipatan “Samping Pendek”

Teknik ini memberi rupa yang lebih kemas dan sering digunakan untuk acara formal:

1. Buka Kain Seperti Biasa: Sama seperti langkah pertama, lilit kain di pinggang.
2. Buat Lipatan Lebih Lebar: Di bahagian hadapan, buat lipatan yang lebih lebar untuk menyerlahkan corak kain.
3. Pendekkan Bahagian Depan: Lipat bahagian bawah kain ke atas hingga paras lutut, kemudian selitkan ke pinggang. Ini akan menghasilkan gaya samping pendek yang kemas.

3. Cara Gaya Wanita – Sebagai Sarung

Wanita juga boleh memakai pelikat, terutama untuk keselesaan di rumah:

1. Balutkan di Sekitar Pinggang: Pegang pelikat dalam keadaan menegak dan lilitkan ke sekeliling pinggang.
2. Ikat Bahagian Hujung Kain: Pegang kedua-dua hujung kain, tarik dan ikat simpul kemas di bahagian sisi atau hadapan.
3. Sesuaikan Panjang Kain: Pastikan kain berada pada panjang yang selesa dan tidak terlalu longgar.

4. Gaya Moden – Sebagai Seluar Pelikat

Bagi mereka yang ingin mencuba sesuatu yang lebih praktikal, pelikat boleh dipakai sebagai “seluar”:

1. Buka Pelikat Sepenuhnya: Pegang kain dengan tangan kiri dan kanan, kemudian masukkan bahagian atas kain di antara kedua-dua kaki.
2. Ikat Bahagian Depan dan Belakang: Hujung kain di bahagian depan diikat ke belakang pinggang, manakala hujung kain belakang diikat ke depan pinggang.
3. Kemas dan Laraskan: Pastikan ikatan kukuh dan kain tidak terlalu ketat untuk pergerakan yang bebas.

5. Pemakaian Pelikat untuk Solat

Cara ini memastikan pelikat tidak mudah terlondeh:

1. Lilitkan dengan Kemasan Tambahan: Setelah melilit kain di pinggang, buat satu simpul kecil di bahagian sisi atau hadapan sebagai sokongan tambahan.
2. Gunakan Tali Pinggang Elastik: Bagi mereka yang ingin lebih yakin, gunakan tali pinggang elastik khas untuk memastikan kain kekal pada tempatnya semasa bergerak atau rukuk.

BACA JUGA: Kain Sutera – Jenis, Cara Penjagaan & Hukum Memakainya

Kegunaan Kain Pelikat

Kain pelikat bukan sahaja digunakan sebagai pakaian harian, tetapi ia mempunyai pelbagai kegunaan dalam kehidupan seharian, antaranya ialah:

1. Pakaian Harian

Pelikat sering dipakai sebagai pakaian santai di rumah. Ia memberikan keselesaan yang optimum, terutamanya dalam cuaca panas dan lembap Malaysia. Fabriknya yang biasanya diperbuat daripada kapas atau campuran kapas-poliester membolehkan kulit bernafas dengan baik, menjadikannya pilihan ideal untuk bersantai.

2. Pakaian Tidur

Ramai lelaki Melayu memilih untuk memakai pelikat sebagai pakaian tidur. Sifatnya yang longgar dan ringan membolehkan pergerakan bebas semasa tidur, menjamin keselesaan sepanjang malam. Tambahan pula, ia mudah dipakai dan ditanggalkan, menjadikannya pilihan praktikal untuk kegunaan di waktu malam.

3. Pakaian Solat

Kain pelikat juga sering digunakan sebagai pakaian solat. Ia memenuhi syarat menutup aurat bagi lelaki Muslim dan mudah dipakai di atas pakaian lain. Kebiasaannya, lelaki akan memakai pelikat di atas seluar pendek atau panjang mereka sebelum menunaikan solat, terutamanya di masjid atau surau.

4. Aksesori Pakaian Tradisional

Dalam konteks pakaian tradisional Melayu, pelikat boleh digunakan sebagai samping, iaitu kain yang dipakai di luar baju Melayu. Ia memberikan sentuhan elegans dan tradisional kepada keseluruhan penampilan, terutamanya untuk majlis-majlis formal atau perayaan.

5. Aksesori dalam Seni dan Budaya

Kain pelikat juga digunakan dalam pelbagai seni budaya Melayu. Misalnya, dalam tarian atau persembahan budaya, kain pelikat sering dipakai untuk melambangkan gaya dan gerak tubuh yang indah. Ia adalah sebahagian daripada elemen pakaian yang memperkaya seni tradisional.

Fakta Mengenai Kain Pelikat

1. Kain pelikat bukan sahaja popular di Malaysia, tetapi juga di negara-negara jiran seperti Indonesia, Brunei, dan Singapura. Setiap negara mempunyai variasi tersendiri dari segi corak dan cara pemakaian.

2. Kain pelikat boleh dipakai dengan pelbagai cara. Ia tidak hanya terhad kepada lilitan di pinggang, tetapi juga boleh dijadikan selendang atau pelikat serban bagi sesetengah individu yang ingin menambah variasi pada gaya mereka.

3. Dengan penjagaan yang betul, pelikat boleh tahan lama dan tetap kelihatan baru walaupun setelah lama digunakan. Kebanyakan fabrik pelikat adalah tahan lasak dan tidak mudah lusuh, menjadikannya nilai beli yang berpatutan.

4. Kain pelikat sering dijadikan hadiah atau cenderamata dalam majlis tertentu. Pelikat yang dihiasi dengan corak yang menarik atau berkualiti tinggi merupakan pilihan hadiah yang sering diberikan kepada orang tersayang atau untuk majlis rasmi.

5. Salah satu sebab pelikat digemari ialah sifatnya yang serbaguna. Selain digunakan sebagai pakaian, pelikat juga boleh dijadikan alas tempat duduk, selimut, pembalut barang, malah digunakan dalam aktiviti seni dan budaya.

6. Kain pelikat tidak terhad kepada golongan dewasa sahaja. Ia juga dipakai oleh kanak-kanak, terutama semasa mengaji atau menghadiri solat berjemaah di masjid. Bagi orang tua, pelikat sering menjadi pakaian utama kerana keselesaan dan kepraktisannya.

7. Salah satu kelebihan pelikat ialah ia mudah dijaga. Kebanyakan kain pelikat boleh dicuci menggunakan mesin basuh dan tidak memerlukan penyeterikaan jika dilipat dengan betul. Ini menjadikannya pilihan yang praktikal untuk kegunaan harian.

BACA JUGA: Kain Batik Malaysia – Keunikan dan Perbezaan dengan Batik Indonesia

Penutup

Kain pelikat adalah satu elemen budaya yang kaya dengan sejarah dan tradisi dalam kehidupan masyarakat Melayu. 

Dengan pelbagai jenis kain pelikat yang ada di pasaran, setiap individu boleh memilih yang sesuai dengan citarasa dan keperluan mereka. 

Jika anda mencari pakaian yang selesa, praktikal, dan penuh makna, kain pelikat adalah pilihan yang tepat.

Rujukan:

1. Wikipedia
2. Dr Nor Aishah Hanifa
3. CGOCOTTON